1- حد تشخیص و حد کمی شدن چیست؟

• حد تشخیص (LOD): کوچکترین غلظتی است که یک روش می‌تواند با درجه اطمینان مشخصی آن را تشخیص دهد.‏
• حد کمی شدن (LOQ): حدی است که در آن می‌توانیم به طور منطقی اختلاف بین ۲ مقدار مختلف را تشخیص داهیم.‏ حد کمی شدن یک روش کوچکترین غلظت آنالیت بوده که می‌توان آن را با عدم‌قطعیت قابل قبولی تعیین نمود.‏

به منظور درک بهتر مفهوم حد تشخیص و حد کمی شدن به این مثال توجه نمایید. فرض کنید شما در یک فرودگاه نشسته‌اید که ‏سر و صدای زیادی ناشی از نشستن و برخاستن هواپیماها در آن وجود دارد. اگر فردی که در نزدیک شما نشسته است به آرامی صحبت کند، ‏شما صدای وی را نمی‌شنوید. صدای وی کمتر از ‏LOD‏ می‌باشد. اگر او کمی بلندتر صحبت کند، شما صدای او را می‌شنوید، ولی متوجه ‏حرفی که می‌زند، نمی‌شوید. در این حالت صدای وی بزرگتر از ‏LOD‏ ولی کمتر از ‏LOQ‏ می‌باشد. اگر وی باز هم بلندتر صحبت کند، شما ‏منظور او را متوجه شده و به او جواب می‌دهید. در این حالت صدای وی از ‏LOD‏ و ‏LOQ‏ بزرگتر می‌باشد.‏

در اصطلاح کلی، حد تشخیص غلظتی که در آن سیگنال دستگاه y‎‏ دارای اختلاف قابل توجهی از سیگنال نمونه شاهد باشد.‏

2- محاسبه حد تشخیص و حد کمی شدن

LOD‏ یک روش با کوچکترین پاسخ دستگاه متفاوت است. استفاده از نسبت سیگنال به ‏noise‏ برای استانداردی که به دستگاه تزریق ‏شده است، شاخص عملکرد دستگاه بوده و در تخمین ‏LOD‏ یک روش کاربردی ندارد.‏ به منظور تخمین ‏LOD‏ یک روش، اندازه‌گیری‌ها بایستی روی نمونه‌ها انجام شده و کلیه مراحل فرایند در این اندازه‎گیری‌ها طی شود.‏ می‌توان برای تعیین ‏LOD، سه نمونه با سه غلظت مختلف انتخاب کرده و هر نمونه را هفت بار اندازه‌گیری نماییم. کوچکترین غلظت ‏انتخاب شده بایستی نزدیک صفر باشد. سپس نمودار انحراف استانداردها را بر حسب غلظت‌ها رسم می‌نماییم و مقدار انحراف استاندارد ‏غلظت صفر (S₀)‎‏ را از روی نمودار بدست می‌آوریم. ‏LOD‏ روش برابر است با ‏X+3S₀‎‏ که در این معادله ‏X‏ میانگین اندازه‌گیری‌ها روی ‏نمونه شاهد می‌باشد.‏ LOD‏ محاسبه شده نشان‌دهنده این موضوع است که ما ۹۵% اطمینان داریم که روش قادر به شناسایی آنالیت موجود در نمونه در آن ‏غلظت می‌باشد.‏ حد تشخیص در فاصله ۳S₀ از نمونه شاهد و حد کمی شدن در فاصله ۱۰S₀ از نمونه شاهد قرار دارد.

سخن پایانی

در این پست آموزشی به بررسی مفاهیم مربوط به حد تشخیص (LOD) و حد کمی شدن (LOQ) پرداختیم. در پست آموزشی محاسبه حد تشخیص و حد تعیین کمی نحوه تعیین LOD و LOQ به صورت کامل همراه با مثال‌های عددی تشریح شده است. در دوره آموزشی تصدیق و صحه گذاری روشهای آزمون آکادمی نحوه بررسی ویژگی های عملکردی روش آزمون (شامل گستره اندازه‌گیری، درستی، عدم‌قطعیت اندازه‌گیری نتایج، حد تشخیص، حد کمی شدن، گزینش‌پذیری روش، خطی بودن، تکرارپذیری یا تجدیدپذیری، استواری در برابر تاثیرات خارجی یا حساسیتِ متقابل در برابر تداخل ناشی از بافت نمونه یا موضوع آزمون و اریبی) به صورت کامل تشریح می‌شود. در صورت نیاز به برگزاری این دوره آموزش تصدیق و صحه گذاری روش های آزمون برای کارکنان آزمایشگاه خود می‌توانید با ما تماس بگیرید.