راهنمای انجام مقایسات بین آزمایشگاهی در آزمایشگاه‌های کالیبراسیون مطابق با NABL 164

مرکز اعتباربخشی آزمایشگاه‌های آزمون و کالیبراسیون هندوستان (NABL) اقدام به تدوین راهنمای کاربردی برای انجام نتایج مقایسات بین آزمایشگاهی در آزمایشگاه‌های کالیبراسیون کشور هندوستان که قصد دارند استاندارد ISO/IEC 17025‌ را در آزمایشگاه‌های خود پیاده‌سازی نمایند، نموده است.

در این راهنماها (NABL 164) نحوه انتخاب آزمایشگاه‌ها برای انجام مقایسات بین آزمایشگاهی و همچنین تجزیه و تحلیل نتایج پس از انجام مقایسات تشریح شده است. در ادامه این پست متن کامل در این راهنما آورده شده است.

۱- مقدمه

رویه مشخص شده در این دستورالعمل برای آزمایشگاه‌های کالیبراسیون تایید صلاحیت شده یا متقاضی تایید صلاحیت از NABL کاربرد دارد. این رویه در صورت عدم وجود برنامه‌های آزمون مهارت برای پاسخگویی به الزامات NABL 163 می‌تواند به عنوان یک جایگزین مورد استفاده قرار گیرد. انتخاب آزمایشگاه مرجع، اقلام مورد استفاده برای انجام مقایسات و ارزیابی عملکرد و غیره بسیار مهم هستند، زیرا این روش خواستار این فعالیت‌ها را از آزمایشگاه شرکت است.

۲- رویه
۲٫۱ آزمایشگاه شرکت کننده باید یک طرح یا برنامه‌ای حاوی جزئیات کافی از اقلام مورد استفاده برای انجام مقایسات، پارامترهای کالیبراسیون و آزمایشگاه مرجع انتخاب شده در فرم نشان داده شده در تصویر ۱ را تهیه و برای تایید به مرکز تایید صلاحیت NABL ارسال کند. آزمایشگاه باید اقلام و  نقاط کالیبراسیونی را انتخاب کند که کل محدوده مجاز کاری آنها را پوشش دهند.

تصویر ۱: فرم گزارش مقایسات بین آزمایشگاهی

۲-۲- آزمایشگاه شرکت کننده باید یک آزمایشگاه مرجع را انتخاب کند. آزمایشگاه مرجع باید یا NPL یا یک آزمایشگاه تایید صلاحیت شده دیگر که CMC بهتر از آزمایشگاه شرکت کننده برای آن پارامتر خاص داشته باشد. آزمایشگاه باید اطمینان حاصل نمایید که با آزمایشگاه مرجع ترجیحاً تحت مدیریت یکسان نباشند.

۲-۳- اقلام مورد استفاده باید تکرارپذیری و پایداری خوبی داشته باشند تا کالیبراسیون آنها را برای مدت انجام فعالیت‌ها نگهداشته شود. علاوه بر این، اقلام باید دارای گستره و رزولوشن مناسب برای دامنه کاری آزمایشگاه باشند تا اجازه دهد که آزمایشگاه عدم قطعیتی به اندازه CMC خود را که در دامنه تایید صلاحیت آنها تعریف شده است، گزارش دهد. آزمایشگاه نباید عدم قطعیت را بهتر از CMC خود گزارش کند. عدم قطعیت گزارش شده برای آزمایشگاه شرکت کننده و آزمایشگاه مرجع باید نزدیک به CMC‌ها یا برابر آنها باشد.

۲-۴- آزمایشگاه شرکت کننده باید قبل از ارسال اقلام کالیبراسیون به آزمایشگاه مرجع نتایج کالیبراسیون خود را همراه به گواهینامه کالیبراسیون جهت تایید برنامه در قالب فرم نشان داده شده در تصویر ۱ به مرجع تایید صلاحیت NABL تحویل دهد.
۲-۵- پس از آنکه مرکز تایید صلاحیت NABL طرح برنامه را تایید کرد، آزمایشگاه شرکت کننده باید اقلام کالیبراسیون را برای آزمایشگاه مرجع کالیبره کننده، ارسال نماید و پس از دریافت نتایج، آنها را تجزیه و تحلیل کرده و نسبت En را محاسبه کند و نتایج را به NABL گزارش کند. نسبت En به صورت زیر محاسبه می‌شود:

در این رابطه:

x: نتیجه آزمایشگاه شرکت کننده؛

X: نتیجه آزمایشگاه مرجع؛

U_lab: عدم قطعیت بسط یافته آزمایشگاه شرکت کننده؛

U_ref: عدم قطعیت بسط یافته آزمایشگاه مرجع 

است.

اگر ۱ > |En|  نشان دهند عملکرد مطلوب آزمایشگاه شرکت کننده است. 

اگر ۱ < |En|  نشان دهند عملکرد نامطلوب آزمایشگاه شرکت کننده است. 

در زمان انجام مقایسات بایستی به نکات زیر توجه شود:

 – فرمول ارائه شده برای محاسبه En تنها زمانی درست است که x و X مستقل باشند.

 – نتایج اندازه گیری و عدم قطعیت گزارش شده باید با واحد یکسان باشند.

– در مواردی که عدم قطعیت آزمایشگاه مرجع بزرگتر از آزمایشگاه شرکت کننده گزارش شود، هدف مقایسات بین آزمایشگاهی محقق نشده است، از این رو نباید به عنوان مقایسهای بین آزمایشگاه معتبر در نظر گرفته شوند.